تاریخچه نرم افزار حسابداری

تاریخچه نرم‌افزار حسابداری

در ابتدا و قبل از دانستن هر چیزی بهتر است که بدانیم نرم افزار حسابداری چیست؟ نرم‌افزار حسابداری ابزاری است که فرآیندهای حسابداری مانند ثبت، پردازش، و گزارش‌گیری اطلاعات مالی را مکانیزه می‌کند. تاریخچه نرم‌افزار حسابداری به دهه‌های 1950 و 1960 میلادی بازمی‌گردد، زمانی که کامپیوترهای بزرگ (مین‌فریم‌ها) به شرکت‌ها اجازه دادند سیستم‌های مالی خود را به صورت خودکار مدیریت کنند.

این زمان آغاز استفاده انسان از نرم افزارهای مالی بعد از حسابداری به روش سنتی در دنیاست و در ادامه به روند تکامل این تحول عظیم می‌پردازیم.

تاریخچه جهانی:

دهه 1950 و 1960:

از پیشگامان این عرصه شرکت‌هایی مثل IBM آمریکا می‌باشد که در ابتدا نرم‌افزارهای ساده‌ای برای مدیریت داده‌های مالی و پردازش انبوه اطلاعات تولید کردند. این نرم‌افزارها ابتدایی بودند و صرفاً برای ثبت داده‌ها و محاسبات اساسی استفاده می‌شدند.

دهه 1970:

بعد از گذشت حدود دو دهه از تولید نسخه‌های ابتدایی با ظهور مینی‌کامپیوترها و سپس کامپیوترهای شخصی در دهه 70میلادی، نرم‌افزارهای حسابداری به تدریج برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط نیز قابل دسترس‌تر شدند.
یکی از پیشگامان در تاریخچه نرم‌افزار حسابداری، نرم‌افزار VisiCalc بود که در سال 1978 به عنوان اولین نرم‌افزار صفحه گسترده ارائه شد و در امور مالی کاربرد پیدا کرد.

دهه 1980:

در این دهه، نرم‌افزارهای پیشرفته‌تری مانند QuickBooks و Peachtree توسعه یافتند که امکانات بیشتری برای حسابداری و مدیریت مالی ارائه می‌دادند.
این دهه به دلیل رشد سریع کامپیوترهای شخصی (PCs) و افزایش دسترسی به فناوری، نقطه عطفی در عمومی‌شدن نرم‌افزارهای حسابداری بود.

دهه 1990 به بعد:

با پیشرفت فناوری‌های شبکه و اینترنت، نرم‌افزارهای حسابداری به سمت سیستم‌های ابری حرکت کردند که دسترسی آنلاین و هم‌زمان به داده‌های مالی را فراهم می‌کردند.
نرم‌افزارهایی مانند SAP، Oracle Financials و Xero به عنوان نرم‌افزارهای پیشرفته برای شرکت‌های بزرگ و کوچک شناخته شدند.

تاریخچه نرم‌افزار حسابداری در ایران

در ایران، نرم‌افزارهای حسابداری از دهه 1360 شمسی به تدریج جایگزین روش‌های سنتی شدند. اولین نرم‌افزارها توسط شرکت‌های داخلی و همچنین به کمک الگوبرداری از نرم‌افزارهای خارجی توسعه داده شدند.

دهه 1360 (1980میلادی):

اولین کامپیوترها در ادارات و سازمان‌های دولتی ایران مورد استفاده قرار گرفتند. در این زمان، نرم‌افزارهای مالی و حسابداری خارجی به شکل محدود وارد کشور شدند، اما به دلیل تحریم‌ها و محدودیت‌ها، توسعه نرم‌افزارهای بومی آغاز شد.

دهه 1370 (1990میلادی):

با گسترش استفاده از کامپیوترهای شخصی در شرکت‌ها، شرکت‌های نرم‌افزاری داخلی شروع به تولید نرم‌افزارهای حسابداری بومی کردند. شرکت‌هایی مانند همکاران سیستم، نوین پرداز، و چرتکه از پیشگامان این عرصه بودند.
نرم‌افزارهایی مانند محک و سپیدار نیز در این دهه به بازار آمدند.

دهه 1380 به بعد:

توسعه نرم‌افزارهای حسابداری با امکانات پیشرفته‌تر مانند گزارش‌گیری مالی، محاسبه مالیات، و ارتباط با سیستم‌های بانکی افزایش یافت.
استفاده از سیستم‌های ERP (برنامه‌ریزی منابع سازمانی) در شرکت‌های بزرگ ایرانی رواج یافت.
نرم‌افزارهای ابری نیز به تدریج وارد بازار ایران شدند، اما به دلیل محدودیت‌های اینترنت و زیرساخت‌ها، پذیرش این فناوری کندتر بود.

بررسی ویژه تاریخچه نرم‌افزار حسابداری در دهه 90 ایران

دهه 1390 در ایران نقطه عطفی در تحول نرم‌افزارهای حسابداری به شمار می‌آید. این دهه به دلیل پیشرفت‌های تکنولوژیکی، تغییرات در قوانین مالیاتی و الزامات مالی، و افزایش رقابت در بازار نرم‌افزار، شاهد تحولات مهمی بود. در ادامه به بررسی این تغییرات می‌پردازیم:

1. افزایش استفاده از فناوری‌های نوین

در دهه 1390، نرم‌افزارهای حسابداری از فناوری‌های جدید بهره گرفتند:

سیستم‌های ابری: استفاده از نرم‌افزارهای حسابداری ابری (Cloud-based) در ایران هرچند محدود، اما به مرور زمان بیشتر شد. شرکت‌ها از این فناوری برای کاهش هزینه‌های زیرساخت و دسترسی به داده‌ها از هر مکان استفاده کردند.
اپلیکیشن‌های موبایل: نرم‌افزارهای حسابداری با اپلیکیشن‌های موبایلی ترکیب شدند و امکاناتی مثل گزارش‌گیری یا صدور فاکتور از طریق تلفن همراه فراهم شد.
هوش مصنوعی و اتوماسیون: برخی نرم‌افزارها به سمت استفاده از هوش مصنوعی برای تحلیل داده‌ها و ارائه گزارش‌های مالی دقیق‌تر حرکت کردند.

2. تغییرات قانونی و تأثیر بر نرم‌افزارها

دهه 1390 به دلیل تغییرات در قوانین مالیاتی و استانداردهای مالی، تحولاتی جدی را در تاریخچه نرم‌افزار حسابداری ایجاد کرد:

قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان (1398):

با اجرای این قانون، شرکت‌ها ملزم شدند اطلاعات فروش خود را به‌صورت الکترونیکی ثبت و به سازمان امور مالیاتی ارسال کنند. این امر باعث شد بسیاری از نرم‌افزارهای حسابداری قابلیت اتصال به سامانه مودیان را اضافه کنند.
مالیات بر ارزش افزوده:
الزامات جدید مرتبط با ثبت و گزارش‌دهی مالیات بر ارزش افزوده، شرکت‌های نرم‌افزاری را وادار به طراحی ماژول‌های ویژه برای محاسبه و ثبت این مالیات کرد.
حسابداری مالیاتی پیشرفته:
تغییرات در نحوه ثبت و ارائه اظهارنامه‌های مالیاتی منجر به توسعه ویژگی‌های جدید در نرم‌افزارها برای سازگاری با مقررات شد.

3. رشد رقابت در بازار نرم‌افزارهای حسابداری

در دهه 1390، رقابت بین شرکت‌های نرم‌افزاری افزایش یافت و این رقابت باعث ارتقای کیفیت و تنوع در محصولات شد:

تنوع محصولات: نرم‌افزارهای مختلف برای کسب‌وکارهای کوچک، متوسط و بزرگ طراحی شدند. به عنوان مثال:

• نرم‌افزار هلو برای کسب‌وکارهای کوچک.
• نرم‌افزار سپیدار برای کسب‌وکارهای متوسط.
• نرم‌افزار راهکاران یا همکاران سیستم برای شرکت‌های بزرگ.

سفارشی‌سازی بیشتر: شرکت‌ها امکاناتی را برای سفارشی‌سازی نرم‌افزارها بر اساس نیازهای خاص مشتریان ارائه دادند.

4. گسترش امکانات یکپارچه (ERP)

در این دهه، نرم‌افزارهای حسابداری به سمت یکپارچگی با سایر بخش‌های سازمانی پیش رفتند:

نرم‌افزارهای ERP:
نرم‌افزارهایی مانند راهکاران و همکاران سیستم به‌عنوان بخشی از سیستم‌های برنامه‌ریزی منابع سازمانی (ERP) عرضه شدند که علاوه بر حسابداری، مدیریت منابع انسانی، انبارداری، فروش، و سایر فرآیندها را نیز پشتیبانی می‌کردند.
ارتباط با سیستم‌های بانکی و مالی:
نرم‌افزارهای حسابداری به سامانه‌های بانکی متصل شدند و امکان مدیریت تراکنش‌های مالی مستقیم از نرم‌افزار فراهم شد.

5. ظهور نرم‌افزارهای حسابداری آنلاین و SaaS

در دهه 1390 تاریخچه نرم‌افزار حسابداری، خدمات SaaS (نرم‌افزار به عنوان سرویس) به شکل محدود وارد بازار ایران شد. شرکت‌ها این خدمات را ارائه می‌دادند:

مشتریان می‌توانستند بدون خرید نرم‌افزار، با پرداخت حق اشتراک ماهیانه یا سالیانه از خدمات حسابداری استفاده کنند.
نمونه‌هایی از این خدمات شامل نرم‌افزارهای حسابداری پارمیس آنلاین یا حسابفا بود.

6. تمرکز بر تجربه کاربری و طراحی رابط کاربری

طراحی‌های کاربرپسند:
در این دهه، توجه بیشتری به بهبود رابط کاربری (UI) و تجربه کاربری (UX) نرم‌افزارها شد تا کاربران غیرحرفه‌ای هم بتوانند به راحتی از نرم‌افزار استفاده کنند.
آموزش و پشتیبانی:
شرکت‌ها برای رقابت بهتر، آموزش‌های رایگان، پشتیبانی 24/7، و ویدئوهای آموزشی ارائه کردند.

7. رشد نرم‌افزارهای حسابداری ویژه صنایع خاص

در دهه 1390، نرم‌افزارهایی طراحی شدند که برای صنایع خاص کاربرد داشتند، مانند:

• نرم‌افزارهای حسابداری ویژه صنایع تولیدی با ماژول‌های مدیریت تولید و مواد اولیه.
• نرم‌افزارهای مخصوص شرکت‌های بازرگانی با امکانات پیشرفته برای مدیریت خرید و فروش.
• نرم‌افزارهای حسابداری ویژه فروشگاه‌ها و کسب‌وکارهای آنلاین.

8. تأثیر تحریم‌ها و محدودیت‌های اقتصادی

جایگزینی نرم‌افزارهای خارجی:
به دلیل تحریم‌ها، نرم‌افزارهای داخلی جایگزین نرم‌افزارهای خارجی شدند. بسیاری از شرکت‌ها به دنبال ارائه نرم‌افزارهایی با قابلیت‌هایی مشابه نرم‌افزارهای خارجی مانند SAP یا Oracle رفتند.

دهه 1390 شاهد پیشرفت چشمگیر نرم‌افزارهای حسابداری در ایران بود، از فناوری‌های جدید گرفته تا همگام شدن با قوانین مالیاتی و افزایش رقابت در بازار. این پیشرفت‌ها به شرکت‌ها کمک کرد تا فرآیندهای مالی خود را کارآمدتر کرده و در محیطی پیچیده و رقابتی فعالیت کنند.

وضعیت کنونی در تاریخچه نرم‌افزار حسابداری در ایران:

امروزه نرم‌افزارهای حسابداری در ایران به بخشی جدایی‌ناپذیر از مدیریت مالی شرکت‌ها تبدیل شده‌اند. برخی از معروف‌ترین و پرکاربردترین نرم‌افزارهای حسابداری ایرانی عبارتند از:

• همکاران سیستم
• سپیدار سیستم
• هلو
• پارمیس
• رافع
• راهکاران
• پارسیان

این نرم‌افزارها علاوه بر ثبت اطلاعات مالی، امکاناتی مانند مدیریت انبار، مدیریت فروش، حقوق و دستمزد، و حتی گزارش‌های مالیاتی ارائه می‌دهند.